Η τρίτη πατριδα μου (Μέρος 3ο)

Η περίφημη "μπάρα"

Είμαστε στο καλοκαίρι του 1977. Ένας
φίλος γιατρός έκανε το αγροτικό του,
στα πομακοχώρια της Ξάνθης. Προς τιμήν
του γιατρού λοιπόν, ένας χωριανός έσφαξε ουλάκι
(μικρό κατσικάκι) και τον κάλεσε. Και
κείνος πήρε μαζί του τον ξάδελφό του
και εμένα που ήμουν νίοφερτη στην Ξάνθη
να πάμε παρέα.

"Αύριο
πρωί, μου λέει, να πας στην αστυνομία να
βγάλεις άδεια”.

"Ορίστε;"

Και
όμως φίλοι μου στον δρόμο απ την Ξάνθη
προς το βορρά μετά από οκτώ χιλιόμετρα
ο δρόμος χωρίζεται. Αριστερά αν πας,
κατευθύνεσαι προς Σταυρούπουλη – Δράμα.
Δεξιά όμως στην αρχή του δρόμου για
Εχίνο και άλλα μικρά χωριά, υπήρχε
στρατιωτικό φυλάκιο με την περίφημη
“μπάρα” και για να περάσεις χρειαζόταν
ειδική άδεια απ την αστυνομία. Επιτηρούμενη
ζώνη! ήταν όλη η ορεινή περιοχή στα σύνορα
με την Βουλγαρία και
στην οποία βρίσκεται το σύνολο σχεδόν
των χωριών των Πομάκων!
Αυτή η μπάρα καταργήθηκε όταν Υπουργός
Άμυνας ήταν ο Γεράσιμος Αρσένης. Το
βράδυ μετά από ορισμένη ώρα δεν επιτρεπόταν
η είσοδος και η έξοδος και υπήρχαν
περιπτώσεις ετοιμόγεννες γυναίκες που
κινδύνευε και η ζωή τους ακόμα να μην
μπορούν να κατεβούν στην Ξάνθη…

Πήγα
λοιπόν και εγώ πρωί πρωί στην αστυνομία,
βγάζω άδεια, και το απόγευμα συναντιώμαστε,
και με το κατσαριδάκι του Πάρι ξεκινάμε.
Ενας απίστευτα στενός δρόμος! Στροφές,
λακούβες, χώμα, χαλίκι, άσφαλτος, το ένα
διαδέχονταν το άλλο χωρίς προειδοποίηση,
χωρίς σήμανση. Κάποτε φτάσαμε στη Μύκη,
το χωριό όπου ήταν το αγροτικό ιατρείο,
και καθίσαμε να πιούμε καφέ. Μία εικόνα
που θύμιζε δεκαετία του 50, με ότι νοσταλγικό αλλά και μίζερο σημαίνει αυτό. Πολλά
παιδάκια παίζανε δίπλα στον μικρό
χείμαρρο που διέσχιζε το χωριό. Και ένα
πανέμορφο τζαμί που θαρρείς και μπήκε
ένθετο από άλλη εικόνα. Με πολύ όμορφα
χρώματα και διακοσμήσεις. Έβγαλα τα
παπούτσια και μπήκα… εντυπωσιακό! σαν
να ήμουν αλλού.

Φεύγοντας
απ το χωριό πρόσεξα ένα εκκλησάκι!

"Μα
καλά, ρωτάω, έχει και χριστιανούς το
χωριό;"

"Οχι"

?????

Και
έτσι έμαθα οτι σε όλα τα πομακοχώρια
έχει και εκκλησάκια που κτίστηκαν επί
χούντας και ας μην υπάρχει ούτε ένας
χριστιανός (μάλλον σε μερικά υπάρχει ένας χωροφύλακας)

Το
σούρουπο φτάσαμε στον Κένταυρο όπου
ήταν καλεσμένος ο φίλος μας. Πάμε λοιπόν
σε ένα μαγαζάκι απίστευτο. Ούτε στις
παλιές ελληνικές ταινίες είχα δει κάτι
τέτοιο. Ολα σε ένα. Μπακάλικο, καφενείο,
χειροκίνητο τηλεφωνικό κέντρο,
ψιλικατζίδικο… Μερικά ράφια στρωμένα
με ξεθωριασμένα εμπριμέ χαρτιά,
φιλοξενούσαν τσιγάρα, ρύζι, κονσέρβες,
Τide,
από
δυο τρία κομμάτια. Μια αυτοσχέδια
ξυλόσομπα στη μέση (πρώην βαρέλι) και δυο τρία τραπεζάκια
με τις αντίστοιχες καρέκλες, συμπλήρωναν
τον εξοπλισμό. Μία μικρή πόρτα και ένα
μεγαλούτσικο παράθυρο με αλλεπάλληλες
στρώσεις λαδομπογιάς που δεν ήξερες
πιο ήταν το αρχικό και πιο το τελικό
χρώμα. Είχε νυχτώσει βέβαια και όπως
γυρνάω το βλέμμα μου στο παράθυρο,
αντικρίζω μια εικόνα που δεν θα την
ξεχάσω ποτέ. Στα σκοτεινά τζάμια της πόρτας και
του παράθυρου ήταν κολλημένα πρόσωπα
με τα μάτια ορθάνοιχτα να με παρακολουθούν.
Μικρά παιδάκια και γυναίκες έβλεπαν το
μοναδικό θέαμα μιας κοπέλας με μίνι
φουστίτσα, να τρώει και να πίνει μόνη
της με μερικούς άντρες. Μια αεράτη και
άνετη Κολινδρινή - θεσσαλονικιά, που προκαλούσε τα
σχόλια ακόμα και του πανεπιστημιακού
κύκλου με την αντικομφορμιστική της
συμπεριφορά, σε έναν άλλο κόσμο!

Καλά…
το ουλάκι που ήταν όλο για μας, ήταν
απίστευτα τρυφερό και νόστιμο. Και χωρίς
άλλα μπινελίκια παρά μόνον ψωμί και
ρετσίνα το τσακίσαμε. Και όταν επιστρέψαμε
στην Ξάνθη, αναρωτιόμουν ήταν αλήθεια
ή όνειρο όλα αυτά; Κρίμα όμως δεν υπάρχουν
φωτογραφίες να σας δείξω.

Η
μοναδική μας φωτογραφία σήμερα είναι
της μικρούλας που φοράει την χαρακτηριστική
στολή που την έχω δει μόνο στην Σμύνθη
και τη Μύκη. Ολες οι γυναίκες έχουν αυτή
τη φορεσιά για καλή. Ολες οι ποδιές είμαι
φτιαγμένες από αυτό το καρώ ύφασμα.

Τώρα
βέβαια δεν υπάρχει αυτό το κλίμα. Αν
πάτε ακόμα και στον Εχίνο που είναι μια
μικρή πόλη με τρία τεράστια τζαμιά και όπου
απαγορεύεται το αλκοόλ, θα δείτε τα
βράδια στον απόμερο δρόμο παλικάρια με
μηχανάκια να φιλιούνται με τα κορίτσια
τους. Όλα είναι φυσικά βέβαια, αλλά αυτό
που εγώ δεν μπορώ να βλέπω είναι η βρωμιά,
αποτέλεσμα της κατανάλωσης. Στο ποτάμι
που διασχίζει όλα αυτά τα χωριά θα δείτε
μέσα, κάθε είδους συσκευασία… κρίμα.

Και μία άλλη επίσκεψή μου στα πομακοχώρια θα μου μείνει αξέχαστη. Είμαστε και πάλι στον πρώτο χρόνο της εγκατάστασής μου στην Ξάνθη. Ηταν ένα ανοιξιάτικο σαββατοκύριακο, και ξεκινήσαμε με μια μεγάλη παρέα ξανθιωτών κυρίως, για τις Θέρμες. Είναι τρία χωριά με το ίδιο όνομα που οπως δείχνει το όνομά τους έχουν θερμά λουτρά. Μετά από εκεί είναι το τελευταίο χωριό η Μέδουσα. Κλείσαμε λοιπόν ενα σπίτι με ενοικιαζόμενα δωμάτια που στο ισόγειο είχε εστιατόριο. Αλλά όλα αυτά λειτουργούν μόνο το φθινόπωρο που έχουν επισκέπτες τα λουτρά. Έτσι πήραμε μαζί μας υλικά και μαγειρέψαμε στην κουζίνα του εστιατορίου. Μετά το φαγητό βγήκαμε τα πλύνουμε τα πιάτα έξω. Γύρω γύρω να υπάρχει ακόμα χιόνι, και από μια βρύση να τρέχει έτσι ελεύθερα ζεστό αχνιστό νερό!

Μα το μοναδικό θέαμα ήταν το βράδυ, όταν πήγαμε μια βόλτα με τα πόδια. Οι ελάχιστοι κάτοικοι του χωριού είχαν προ πολλού μαζευτεί στα σπίτια τους, και έτσι υπήρχε απόλυτη ερημιά, απόλυτη ησυχία. Ενας χωματόδρομος χωρίς φωτισμό, ένας πεντακάθαρος ξάστερος ουρανός και από παντού, όπως έτρεχαν ελεύθερα τα ζεστά νερά, να ανεβαίνουν υδρατμοί. Ενα θέαμα απόκοσμο και ονειρικό!

Από τότε πολλές φορές επισκεύτηκα τα πομακοχώρια, οποιος έρχεται στη Ξανθη θέλει μια επίσκεψη σ αυτά. Μα τωρα πια δεν εχει καμιά γοητεία, γιατί η μισή ανάπτυξη βοήθησε βεβαια τους ανθρωπους αλλα πρόσθεσε και στοιχεία εκφυλισμού…

Οι άνθρωποι πάντως διατηρούν έναν σεβασμό… σεβασμό στον πατέρα που του φιλούνε το χέρι, σεβασμό στον επισκέπτη, σεβασμό στις παραδόσεις…

…για μένα όμως αυτος ο "σεβασμός" είναι στοιχείο υπανάπτυξης γιατί ψηφίζουν ότι προστάξει ο πατέρας! ετσι σε προεκλογικές επισκέψεις στα χωριά αυτά, συκώνονται όλοι όρθιοι, χαιρετούν με χειραψία, κερνάνε τσάι, ακούνε με προσίλωση, και εκεί που φεύγεις με τη σιγουριά ότι υπάρχει ταυτότης απόψεων, την επόμενη Κυριακή παίρνεις μόνο την ψήφο του εκλογικού αντιπρόσωπου

ΠΑΡΑΔΟΣΗ; σηκώνει μεγάλη συζήτηση, να ένα θέμα που θα άξιζε να το κουβεντιάσουμε…

Πρόσφατα πήγα μια βόλτα ως το "9ο"…. και ιδού πώς είναι σήμερα το σημείο αυτό

και δίπλα απ όλα αυτά περνάει το ποτάμι μας, ο Κόσυνθος!