Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 2010

Σύγκλιση γονιδίων!

Ο Κόλιας γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στο Σουχούμι της Απχαζίας. Τελείωσε Ρωσικό Γυμνάσιο και το 1922 με την ανταλλαγή, ήρθε στην Ελλάδα.

Το κέντρο υποδοχής προσφύγων ήταν ένας λασπότοπος έξω απ τη Θεσσαλονίκη, Καλαμαριά με το όνομα σήμερα. Άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης και πολλοί δεν άντεξαν, μεταξύ των οποίων και ο αδελφός του Κόλια, λεπτός και “άψητος” όπως ήταν, πέθανε από ηλίαση. Μέχρι τη δεκαετία του -60, οι νέοι για να κατέβουν στη Θεσσαλονίκη, είχαν μαζί τους τα καλά τα παπούτσια. Πηγαίναν με τις γαλότσες μέχρι τη στάση του λεωφορείου, τις κρύβανε κάτω απ τα καφάσια του μανάβη, και φορούσαν τα καλά τους. Στο γυρισμό, αλλάζαν πάλι, φορούσαν τις γαλότσες και με τα παπούτσια στο χέρι πηγαίναν στα σπίτια τους.

Από την Καλαμαριά, τους πρόσφυγες τους στέλναν σε περιοχές που είχαν εγκαταλείψει οι Τούρκοι, και με ένα μικρό κλήρο που έπαιρναν, προσπαθούσαν να επιβιώσουν. Η οικογένεια του Κόλια, πήγε στα Κομνηνά Ξάνθης, δίπλα στη Σταυρούπολη. Απ τους πιο μορφωμένους αλλά και τους πιο δραστήριους, της περιοχής, έγινε και δήμαρχος της Σταυρούπολης, και πρωτοπόρος του συνεταιριστικού κινήματος. Δεν εξαργύρωσε όμως ποτέ αυτές τις υπηρεσίες του, αντίθετα με τον φίλο του και συμπατριώτη του, που το 1964 διορίστηκε υπουργικός Γεωργίας. Επί πλέον στις χοροεσπερίδες που οργάγωνε στα Κομνηνά και στην Σταυρούπολη, έπαιζε και βιολί, και έδινε τα παραγγέλματα στα γαλλικά. Ακόμα κάποιοι παλιοί κάτοικοι θυμούνται αυτές τις βραδιές.

Η Σόνια, αγαπημένη κόρη ενός συνταγματάρχη του τσαρικού στρατού, εγκατέλειψε νύχτα με την οικογένειά της το πατρικό σπίτι, στη Ρωσία παιδούλα ακόμα, μετά την Οκτωβριανή επανάσταση. Ένα κτήμα που δεν έφτανε μια μέρα με το άλογο να το γυρίσεις, και ένα σπίτι με τεράστιες αποθήκες γεμάτες τρόφιμα για τους βαρείς ρωσικούς χειμώνες, θα μείνουν χαραγμένα στη μνήμη της, ως το τέλος της ζωής της. Πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο πατέρας εργαζόταν σαν θυρωρός, και με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, πέρασε με προσωρινό διαβατήριο στην Ελλάδα, σε ηλικία 13 χρονών.

Στα 18 της, ο πατέρας την πάντρεψε με τον Κόλια, 12 χρόνια μεγαλύτερό της. Παρ όλη την διαφορά ηλικίας πήρε τα ηνία του σπιτιού.

Ο μικρός μισθός του συνεταιρισμού χρειαζόταν πολύ καλή διαχείριση για τις ανάγκες της οικογένειας που κάποτε έφτασε να είναι οκταμελής. Άσε που πολλές φορές αντί για τον μισθό, της έφερνε κάποια προϊόντα που τους δίναν έναντι. Κάποτε ο Κόλιας έφερε στο σπίτι ένα ραδιόφωνο Τομσον και μαζευόταν όλη η γειτονιά να ακούσει. Αυτό έγινε όταν πια η οικογένειά τους, είχε μετακομίσει στην Ξάνθη. Η Σόνια ήταν το συμπλήρωμα του Κόλια. Διστακτικός και ευαίσθητος εκείνος, αποφασιστική και σκληρή εκείνη. Κάποια Χριστούγεννα του έδωσε το μαχαίρι να πάει να σφάξει τη γαλοπούλα που τάϊζε πολύ καιρό και την είχε στην πίσω αυλή του μικρού τους σπιτιού. Περίμενε πολύ ώρα μα ούτε ο άντρας της φαινόταν, ούτε η γαλοπούλα. Στέλνει τότε τον μεγάλο γιο, να δει γιατί αργεί ο πατέρας. Εκείνος πήγε στην αυλή, αλλά παρ’ όλο που πέρασε η ώρα δεν φάνηκε πίσω. Περιμένει η Σόνια, περιμένει…. Στέλνει τον μικρό γιο. Εν τω μεταξύ όλα τα υλικά έτοιμα για να μαγειρέψει, αλλά πουθενά γαλοπούλα. Τρέχει τότε θυμωμένη, και τους βρίσκει όλους να χαϊδεύουν τη γαλοπούλα. Αγανακτισμένη αρπάζει το μαχαίρι και …. χρατς, αυτό ήταν.

Ο Δημήτρης το τέταρτο παιδί μιας από τις πιο πλούσιες οικογένειας του Κολινδρού, γεννήθηκε το 1907.

Οταν μεγάλωσε, θέλησε να πάει για σπουδές σε μια γεωπονική σχολή που λειτουργούσε τότε στην Αγιά Λαρίσης, με οικοτροφείο. Μα η μαμά του το θεώρησε απαράδεκτο να ξενιτευτεί το παιδί, τότε μόνο οι φτωχοί ξενιτεύονταν, της είχε φύγει και ο μεγάλος γιος της στην Αμερική! Οπότε έμεινε στον Κολινδρό, έμαθε την τέχνη του τσαγκάρη, λίγο όμως την εξάσκησε. Παράλληλα ,το μαντολίνο, τα βιβλία και οι θεατρικές παραστάσεις ήταν οι ενασχολήσεις του, μέχρι το γάμο του, και αρκετά μετά. Μετά από σχεδόν 15 χρόνια γάμου αναγκάστηκε να βάλει και εκείνος καπνό, και να δουλέψει με την οικογένειά του για μερικές χρονιές. Στην δεκαετία του 60, με τέσσερα παιδιά πια, κατάλαβε ότι για τα παιδιά το μέλλον ήταν στην Θεσσαλονίκη, και έτσι αφού πούλησε μέρος της περιουσίας του, μετακόμισε, όπως και πολλές άλλες οικογένειες.

Στον Κολινδρό γεννήθηκε και η Πολυτίμη το 1912, το 6ο απ τα εννιά παιδιά του Κώτσου και της Αθηνάς.

Ο πατέρας της, καλλιεργημένος, ιεροψάλτης, μα κυρίως τεχνίτης τσαγκάρης, δεν ήθελε τα πέντε κορίτσια του να ταλαιπωρηθούν όπως η γυναίκα του με τόσο πολλά παιδιά, γι αυτό δεν ήθελε να τις παντρέψει μικρές. Αυτόν τον οικογενειακό προγραμματισμό ήξερε. Έξυπνος και αρχοντικός μόνο τον σεβασμό των γύρω του ενέπνεε. Η εικόνα του με το μακρύ νυχτικό (δεν φορούσαν τότε πιτζάμες) τον σκούφο, και το λυχνάρι να ανεβοκατεβαίνει την ξύλινη σκάλα, έχει μείνει στις καρδιές των 25 εγγονιών του. Την Κυριακή άφηνε επάνω στο τζάκι στη σειρά ένα δεκάρικο, ένα τάλιρο και ένα δίφραγκο, που ήταν το χαρτζιλίκι για τους γιους, ανάλογα με την ηλικία τους, τον Σωτήρη, τον Λάκη και τον Αντώνη. Μα ο Αντώνης πήγαινε κρυφά και άλλαζε τη σειρά, έβαζε στο κέντρο το δίφραγκο και τελευταίο το τάλιρο. Ετσι ο Λάκης πάντα βιαστικός και απονήρευτος έπαιρνε το πιο μικρό νόμισμα. Στον Κολινδρό κατέβαιναν απ τα γύρω χωριά για να ψωνίσουν και για να παραγγείλουν παπούτσια. Μα τα καινούρια παπούτσια έπρεπε να τρίζουν όταν τα παλικάρια στη βόλτα ήθελαν να κινήσουν το ενδιαφέρον των κοριτσιών. Ο Κώτσος είχε αφήσει να διαρρεύσει ότι έβαζε τσόφλια από αβγά στο εσωτερικό των παπουτσιών, μα εκείνος έβαζε απλά δυο φόδρες καλή με καλή και σε κάθε βήμα που τριβόταν μεταξύ τους, έτριζαν. Έτσι οι πελάτες του έφερναν και μερικά αβγά πάντα για τα παιδιά, με την σιγουριά οτι θα βάλει τσόφλια και στα παπούτσια, για να εντυπωσιάσουν στο χωριό τους. Η Πολυτίμη αγαπήθηκε με τον Δημητράκη και στα 27 της χρόνια, μεγάλη για τα δεδομένα της εποχής, παντρεύτηκε.


Ο Σόλων,

το τέταρτο παιδί του Κόλια και της Σόνιας γεννήθηκε όταν πια η μεγάλη κόρη άρχισε να γαμπρίζει.

Έτσι του έμεινε η εντύπωση από μικρό παιδί οτι ήταν περιττός. Η αδελφή του στα 17 της χρόνια παντρεύτηκε με ένα χωροφύλακα, που τον έπαυσαν απ την υπηρεσία του, γιατί η νύφη δεν ήταν από οικογένεια των δικών τους προδιαγραφών και επί πλέον δεν είχε τα απαραίτητα μετρητά για προίκα. Γρήγορα έκανε και ένα κοριτσάκι και έτσι θείος και ανιψιά μεγάλωσαν σχεδόν μαζί. Έτσι η οικογένεια έφτασε να είναι οκταμελής και να ζει απ τον μισθό του Κόλια. Το 1961, όταν πια παντρεύτηκαν και τα δυο κορίτσια της οικογένειας, και φύγαν απ το σπίτι, οι γονείς με τα δυο αγόρια μετακόμισαν στην Θεσσαλονίκη. Εκεί ο Σόλων φοίτησε στο γυμνάσιο, και λίγο στο πανεπιστήμιο, αλλά όταν δημιουργήθηκε το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης ξαναγύρισε στην Ξάνθη, και…. περίμενε.


Το τέταρτο παιδί τουΔημητράκη και της Πολυτίμης, η Αθηνά

αν και γεννήθηκε σε δύσκολη εποχή, ήταν το χαϊδεμένο τους।

Έζησε τα μαθητικά και τα σπουδαστικά της χρόνια στη Θεσσαλονίκη, ασχολήθηκε με πολλά πράγματα και τελικά με την ίδρυση του ΔΠΘ πήγε στην Ξάνθη, όπου στο επαγγελματικό της περιβάλλον συνάντησε τον Σόλωνα. Δραστηριοποιημένοι και οι ίδιο στο συνδικαλιστικό τους όργανο, πρόεδρος του συλλόγου η Αθηνά, γραμματέας ο Σόλων, ήταν αναγκασμένοι να συναντιούνται συχνά για υπογραφές στα πρακτικά και τα έγγραφα του συλλόγου. Το αποτέλεσμα ήταν η συμβίωση 32 χρόνων, και δυο παιδιά!.

Τα παιδιά μας, αγαπάνε τα βιβλία και την μουσική σαν τους παππούδες, πήραν τον αλτρουισμό της γιαγιάς Πολυτίμης, την αποφασιστικότητα της γιαγιάς Σοφίας, την περιέργεια για κάθε τι καινούριο της μαμάς τους και την συνέπεια στα πιστεύω τους, του πατέρα τους. Η κορούλα μας είναι η μόνη σε όλη την Ελλάδα που δεν ορκίστηκε όταν πήρε το πτυχίο της. “Δεν είμαι υποχρεωμένη να ορκιστώ, και δεν θα ορκιστώ” τους είπε.

Και εμείς τα παρακολουθούμε με αγάπη, μακριά τους γεωγραφικά μα τόσο κοντά τους, χάρη στην “αγία” τεχνολογία.

Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 2010

Ξάνθη: Η 3η πατρίδα μου (μέρος 5ο)

Πολιτισμικό μωσαϊκό


Η μικρούλα
Ξάνθη, όπως και όλη η Ελλάδα έμελλε να
γίνει μια μητρόπολη του κόσμου. Σε
πολλούς φαίνεται παράξενο, ίσως και
ενοχλητικό, κινδυνεύει λέει η καθαρότητα
της φυλής… Ποιά καθαρότητα αλήθεια;
Θυμάστε το έργο του Δημ. Βυζάντιου
“Βαβυλωνία”; Εκεί έχουμε τον Ανατολίτη,
τον λογιώτατο, τον Χίο, τον Πελοποννήσιο,
τον Αλβανό, τον Κρητικό, τον αστυνόμο,
τον Κύπριο, τον γιατρό. Μιλούν όλοι
“ελληνικά” αλλά κανείς δεν καταλαβαίνει
τους υπόλοιπους.

Στην Ιστορία
της Ελλάδας μα και όλων των χωρών των Βαλκανίων, υπήρξαν
πολλές πολυπολιτισμικές εποχές. Θα αναφέρω μόνο τη
Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου και αρχές
του 20ου αιώνα, που φιλοξενούσε Έλληνες
Χριστιανούς, Τούρκους, Εβραίους
Σεφαραδίτες, Αρμένιους, Βούλγαρους,
Σέρβους, Αλβανούς, Βλάχους, με πολλές
διαφοροποιήσεις, εθνολογικές, θρησκευτικές
και σε διάφορες επιμειξίες.. (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,
ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ,
Mark Mazower).

Από την Ελλάδα πέρασαν επίσης Καταλανοί (ας το ψάξουμε λίγο), Ιταλοί, Γερμανοί, ….


Οταν ήρθα
στην Ξάνθη, υπήρχαν Ελληνες Χριστιανοί,
τουρκόφωνοι Μουσουλμάνοι, σλαβόφωνοι
Πομάκοι, Τουρκόγυφτοι, Γραικόγυφτοι,
Αρμένιοι…

Στην Παλιά
Ξάνθη βλέπουμε τζαμί


απέναντι
σε παρεκκλήσι,


και τον
πρώην κινηματογράφο ΟΛΥΜΠΙΑ που στεγάζει το παιχνίδι Μποουλινγκ

…απέναντι
στο εργαστήριο του φίλου μου Δημήτρη
Σταθόπουλου με τις πανέμορφες ακουαρέλες
του, όπου μπήκα να πω Καλημέρα και μου έφτιαξε σοκολάτα για να ξεκουραστώ.


Και λίγο
πιο πέρα το Υπουργείο Εξωτερικών που
στεγάζεται σε ένα πανέμορφο κτίριο,
πρώην Κέντρο Τέχνης!


Λίγο πιο
πάνω μικρά σπιτάκια και τι σύμπτωση όταν
έκανα τη βόλτα μου, είδα τον κύριο που
επιβλέπει το κρέας για το κουρμπάνι



εκεί κοντά


και σε
απόσταση 100 μέτρων



Και ανάμεσα σε σπιτάκια και σπίτια, βλέπουμε και "παλάτια"



Σε όλους
αυτούς τους κατοίκους που συμβιώνουν αρμονικά,
προστέθηκαν συνάνθρωποί μας από Ρωσία,
Αρμενία, Γεωργία, Ρουμανία, Βουλγαρία,
Αλβανία. Τα πάρκα που ήταν κάποτε
σκουπιδότοποι και ελεύθερα ουρητήρια,
τώρα σφύζουν από ζωή και δημιουργία. Το
πρωί άντρες ηλικιωμένοι, αποφεύγοντας
την μπόχα του καφενείου, ίσως και για
οικονομικούς λόγους, παίζουν τάβλι,
σκάκι, χαρτιά, συζητάνε. Θυμάμαι μια όμορφη
σκηνή, ένα καλοκαιρινό σούρουπο, με
πολλούς άντρες γύρω από μια σκακιέρα
που παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον και
χωρίς να ακούγεται το παραμικρό παρά
μόνον η φωνή ενός άντρα που με στόμφο
διάβαζε ποιήματα.

Και ξέρετε τι κάνουν;
Εχει ο καθένας την καρέκλα του και το
βράδυ τις αραδιάζουν έτσι όμορφα και
κανείς δεν τις πειράζει.


Το απόγευμα
είναι σειρά των γιαγιάδων με τα εγγονάκια
να κατακλύσουν τα πάρκα, όπως και τα
μεγαλύτερα παιδιά που παίζουν μπάλα,
και τα γεμίζουν ζωή.

Και ενώ
από την μια έρχεται τόσος κόσμος, που
τους υποσχέθηκαν οτι σε κάθε ζευγάρι ο
ένας τουλάχιστον θα έχει δουλειά, από
την άλλη οι στυλοβάτες της κοινωνίας
μας οι επενδυτές βιομήχανοι, και καλοί
“πατριώτες” μεταφέρουν τα εργοστάσια
στην Βουλγαρία. Ετσι λοιπόν, τους
ομογενείς μας εξ ανατολών, τους τάξανε
λαγούς με πετραχήλια, τους δώσανε και
δάνεια ή οικόπεδα σε περιοχές σαν την
Ξάνθη, τους ψιλοπιέζουν και να βαπτιστούν (ποιός μίλησε για προσηλυτισμό ή εκβιασμό) για να αλλάξουν την αναλογία
μεταξύ των θρησκειών, τους καλλιεργούν
και ένα ρατσισμό, και αντί να πάμε
μπροστά, πάμε πίσω.

Όμως η γοητεία δεν
παύει να υπάρχει, παρ’ όλα τα προβλήματα.
Έτσι βλέπουμε κάποιες γυναίκες, με μια
εμφάνιση και μία συμπεριφορά σαν να
ξέφυγαν από μυθιστόρημα του Τολστόι.
Φαίνεται στον τρόπο που μιλούν, στον
τρόπο που φοράνε το καπέλο, στον τρόπο
που φοράνε τα γάντια. Και από την άλλη
κάποιες αυθεντικές πόντιες γυναίκες
ξεχωρίζουν με την προφορά τους και με τα αδρά χαρακτηριστικά τους.

Στη Θράκη, εκτός
από την εκπαίδευση και τις άλλες δημόσιες
υπηρεσίες, μόνο κάποια μικρομάγαζα
ξεφυτρώνουν και εξαφανίζονται σε
μερικούς μήνες. Και ξέρετε ποιοι φωνάζουν
περισσότερο; οι μαγαζάτορες που δουλεύουν
με κέρδος 500% και βάλε… Βέβαια υπάρχουν πάρα πολλά φαγάδικα, καφε, στέκια νεολαίας και οχι μονο.

Αλλά ας μην αρχίσω
τη γκρίνια, μια και είμαι από τη φύση
μου αισιόδοξο άτομο.

Χαίρομαι να ακούω
τη Ντόμα απ’ τη Γεωργία να μιλάει με τον άντρα μου, για το Σουχούμι της Απχαζίας, από
όπου ήρθε και ο πατέρας του το 1922. Χαίρομαι
να ακούω τους μύθους της Αρμενίας από
την Χριστίνα, με άντρα ποντιακής
καταγωγής που ήρθε με τα παιδιά της και
τα εγγόνια της όταν μαίνονταν ο πόλεμος
στην πατρίδα τους. Μου χάρισε και αυτό
το ανάγλυφο με την κοπέλα που κρατάει
φωτιά για να τη βρει ο καλός της που
έρχεται κολυμπώντας. Είναι παραλλαγή
του μύθου του Λέανδρου και του κρυφού
του έρωτα για την Ηρώ. Βλέπουμε πανάρχαιους μύθους να διασώζονται από πολλούς λαούς σε διαφορετικές εκδοχές.


Στην Ξανθη όπου ζω, υπάρχουν πολλά μικτά ζευγάρια τωρα πια, πράγμα ίσως αδιανόητο για την εποχή που ήρθα. Τα νέα παιδιά που μεγαλώνουν μαζί, που παίζουν μαζί, που σπουδάζουν μαζί, είναι φυσικό και να ερωτεύονται. Οι προκαταλήψεις δυστυχώς χώρισαν πολλά ζευγαρια στο παρελθόν, μα σιγα σιγα ξεπερνιέται αυτό.

Ας αφήσουμε λέω εγώ, τη φύση να κάνει τις επιλογές της. Ξέρει τι κάνει! βρίσκει τρόπο να βελτιώνει τα είδη! Είναι γνωστά τα αποτελέσματα των γάμων μεταξύ "γαλαζοαίματων" (αιμοφιλία κτλ), ξέρουμε και τα αποτελέσματα των γάμων σε κλειστές κοινωνίες. Στην Ισλανδία π.χ. λόγω της απομόνωσης και φυσικά των γάμων μεταξύ συγγενών έμουμε διαδεδομένες ορισμένες αρώστιες. Και στη Σαμοθράκη λένε οτι όλοι είναι συγγενείς μεταξύ τους.

Και ένα συμβάν στο παζάρι Ξάνθης: Μια φορά κοιτούσα κάποια αντρικά μπουφάν και ρώτησα την κυρία που τα πουλούσε αν πηγαίνει και στην Αλεξανδρούπολη, γιατί ενδιαφέρεται η φίλη μου. ΝΑΙ, μου λέει, αλλά που να με βρει που με έριξαν μέσα στους Ρώσους; Και η κυρία ήταν τσιγγάνα!


Ας διατηρήσουμε την καθαρότητα του μυαλού μας πάνω απ ‘ολα…

….διαύγεια πνεύματος!